LEASING

WSTĘP

Bogata literatura opisująca źródła finansowania działalności gospodarczej wskazuje na imponującą wręcz różnorodność możliwości, jakie tu istnieją. Tymczasem praktyka gospodarcza zdaje się dosyć skutecznie weryfikować optymizm wielu autorów. Polskie realia gospodarcze potwierdzają bowiem, że dostęp przedsiębiorców do kapitału, zwłaszcza obcego, oparty na racjonalnych zasadach określanych przez wierzycieli wcale nie jest łatwy. Wyraźnym przykładem może być chociażby polityka kredytowa banków, wyrazem której jest przede wszystkim treść i charakter obowiązujących procedur oraz sam koszt kredytu, nie tylko zresztą ujmowany w formie narzucanej firmom stopy procentowej. Jest to szczególnie dotkliwe w przypadku mniejszych przedsiębiorstw, nadal postrzeganych przez bankowców jako grupa o stosunkowo wysokim stopniu ryzyka. Takich przykładów można podać wiele.

W takiej sytuacji zrozumiałe jest, że przedsiębiorcy stale poszukują sposobów finansowania działalności na jej różnych etapach, zwłaszcza w pierwszym okresie istnienia przedsiębiorstwa. Taką możliwość daje użytkowanie określonego składnika majątku w formie leasingu. Jest to obecnie w Polsce nader ważna metoda realizowania przedsięwzięć inwestycyjnych przedsiębiorstw, nie tylko zresztą w sytuacji niedoboru kapitału.

Celem monografii jest ocena realnych możliwości racjonalnego wykorzystywania leasingu w prowadzeniu działalności gospodarczej, na tle uwarunkowań w jakich funkcjonuje polska gospodarka. Założono również, że zmiany te nie mają istotnego wpływu na tempo i zakres wykorzystania tej formy finansowania w działalności gospodarczej.

W monografii podjęto próbę wykazania trwałego związku między rozwojem rynku leasingowego a wzrostem gospodarczym oraz znaczenia istniejących ograniczeń, stymulowanych w istotnym stopniu przez obowiązujące i zmieniające się stosunkowo często przepisy.

W pierwszej części monografii zwrócono uwagę na znaczenie dorobku teoretycznego charakteryzującego istotę i rozwój leasingu. Doświadczenia w tym zakresie zdają się tłumaczyć specyfikę tej formy finansowania, postrzeganą przez pryzmat jego zalet i ograniczeń, jakie się z nim wiążą. Udowodniono tu, że decyzja przedsiębiorcy dotycząca związania się firmy z leasingową musi być wynikiem starannej, rzetelnej analizy korzyści, ale również kosztów, jakie się z tym wiążą. W żadnym przypadku decyzja ta nie może opierać się jedynie na ofercie leasingodawcy i jego zapewnieniach wskazujących wręcz na konieczność skorzystania z niej.

Szczególnie ważne wydaje się staranne poznanie opisanych dalej zasad funkcjonowania umów leasingowych. W istotnej części zasady te mają na rynku leasingu wspólne cechy, ale również różnią się między sobą, niekiedy nawet dosyć istotnie. Dobrym przykładem może być chociażby możliwość (a właściwie jej brak) rozwiązania umowy przez leasingobiorcę w pierwszym okresie (np. po roku) jej funkcjonowania. Liczne przypadki potwierdzają bowiem, że zerwanie współpracy z przedsiębiorstwem leasingowym przed upływem pierwszych dwóch lat wiąże się z dużymi konsekwencjami finansowymi, jakie musi ponieść leasingobiorca. Trudno jest tym czasem przewidzieć, w momencie podpisywania umowy leasingowej przez przedsiębiorcę, jak będzie wyglądała sytuacja firmy po upływie np. jednego roku. Co się wydarzy, jeśli np. przedsiębiorca będzie zmuszony do wyrejestrowania swojej działalności czy chociażby zawieszenia jej? Stale należy mieć przy tym na uwadze, że okres funkcjonowania małych przedsiębiorstw nie jest długi, zaś każdego roku dziesiątki tysięcy takich jednostek rezygnuje z prowadzenia działalności.

Istotną uwagę zwrócono w monografii na zagadnienia prawne, które mają kluczowe wręcz znaczenie dla aktywności przedsiębiorców na rynku leasingowym oraz sposób postrzegania przez nich samego leasingu. Chodzi oczywiście o treść obowiązujących regulacji, a przede wszystkim o ich czytelność. Przekłada się to z kolei bezpośrednio na sposób rozumowania oraz interpretowania funkcjonujących przepisów. W tym wypadku wskazano istotne problemy ze sposobem rozumienia i oceny opisywanych uregulowań, co zresztą stale potwierdzają sami przedsiębiorcy. Na tym tle nie mogą dziwić różnorodne kontrowersje odnoszące się np. do przepisów podatkowych, przede wszystkim VAT-u. Ale nie tylko.

W kolejnej części monografii zwrócono uwagę na problematykę sprawozdawczości finansowej, z punktu widzenia aspektów podatkowych i bilansowych. Omówiono tu zasady księgowania leasingu, w świetle obowiązujących uregulowań. Wśród nich istotne znaczenie ma treść Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

Ostatni rozdział monografii można uznać za ocenę dotychczasowego rozwoju polskiego rynku leasingu i jego przyszłości. W tym miejscu wskazano na znaczenie uwarunkowań o charakterze historyczno-prawnym, tak często niestety ignorowanych w literaturze dotyczącej tej problematyki. Tymczasem warto mieć na uwadze, że lata 90. i początki pierwszej dekady obecnego wieku mają niekwestionowane znaczenie dla obecnego kształtu naszego rynku leasingowego. Dowiodły one, że leasing jest trwałym elementem stosunków gospodarczych, bez względu na sposób jego oceny przez różne środowiska. Polska jest dzisiaj pod tym względem w czołówce europejskiej, ale również na tle gospodarki światowej mamy już znaczący głos. Nie zmienia to oczywiście faktu, że konieczna jest stała analiza opłacalności każdej umowy leasingowej z silnym, pomijanym często akcentem jakościowym. Ilościowa analiza takiej opłacalności przy swoim dużym, niekwestionowanym znaczeniu, nie powinna mieć dominującego charakteru.

Wskazując z kolei na perspektywy rozwoju polskiego leasingu nie pozostawiono wątpliwości wobec jego znaczenia dla przedsiębiorstw i całej gospodarki. Dowodem może być chociażby jego udział w PKB. Nie należy przy tym ignorować negatywnych opinii wywoływanych i podsycanych przez zmiany regulacyjne. Dotyczy to np. zmian podatkowych, które weszły w życie z początkiem stycznia 2019 roku. Mocno przesadzone wydają się jednak opinie sugerujące wprost gwałtowny spadek opłacalności leasingu. Nawet pogorszenie koniunktury gospodarczej i nastrojów przedsiębiorców nie powinno istotnie wpływać na spadek liczby umów leasingowych, co zresztą potwierdza nasza historia gospodarcza.

Istotną inspiracją w przygotowaniu monografii była książka wydana w 2007 roku przez autora i M. Burżacką-Majcher pt. Leasing w przedsiębiorstwie. Obecne opracowanie poprzez szerokie wykorzystanie dorobku teoretycznego oraz ścisłe powiązanie z praktyką gospodarczą przedsiębiorstw może inspirować do przemyśleń, jak i działań podnoszących realną atrakcyjność leasingu, nie tylko zresztą w odniesieniu do działalności gospodarczej.

Wstęp

Rozdział I. Leasing w teorii

1. Różnorodność definicyjna

2. Historyczne ujęcie leasingu

2.1. Doświadczenia światowe

2.2. Zwięzła historia leasingu w Polsce

3. Uczestnicy transakcji leasingowej

4. Odmiany leasingu

4.1. Różnorodność klasyfikacyjna

4.2. Leasing finansowy i operacyjny

4.3. Leasing bezpośredni i pośredni

4.4. Inne odmiany leasingu

5. Pozytywne cechy leasingu oraz istniejące ograniczenia

5.1. Zalety leasingu dla korzystającego i finansującego

5.2. Zagrożenia dla korzystającego związane z leasingiem

6. Podsumowanie

Rozdział II. Zasady funkcjonowania umów leasingowych

1. Ogólne warunki umowy i jej uczestnicy

2. Treść umowy leasingu

3. Różnorodność przedmiotów leasingu

4. Finansujący i korzystający - zakres praw i obowiązków

5. Wybór leasingodawcy

6. Podsumowanie

Rozdział III. Prawne uregulowania leasingu

1. Leasing w Kodeksie cywilnym

2. Znaczenie regulacji międzynarodowych

3. Leasing a umowy o podobnym charakterze

3.1. Leasing a kredyt bankowy

3.2. Inne formy finansowania w porównaniu z leasingiem

4. Przepisy prawno-podatkowe

4.1. Podatek dochodowy w leasingu

4.2. Amortyzacja

4.3. Leasing w ustawie VAT

5. Podsumowanie

Rozdział IV. Sprawozdawczość finansowa leasingu

1. Księgowe ujęcie leasingu

2. Podatkowe a bilansowe ujęcie leasingu

3. Leasing finansowy i operacyjny w księgach rachunkowych

4. Leasing w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości

5. Podsumowanie

Rozdział V. Rynek leasingu w Polsce

1. Historyczno-prawne uwarunkowania rozwoju leasingu w Polsce

2. Przedsiębiorstwa leasingowe

3. Struktura i rozwój polskiego rynku leasingu

4. Możliwość oceny opłacalności wykorzystania leasingu

4.1. Kalkulacja opłacalności leasingu oparta na wybranych, porównawczych metodach ilościowych

4.2. Przydatność analizy jakościowej

5. Perspektywy rozwoju polskiego leasingu w świetle zachodzących zmian w gospodarce

6. Podsumowanie

Zakończenie

Bibliografia